علاوه بر کاربرد زعفران بهعنوان اسانس در صنایع مختلف، زعفران دارای خواص و کاربردهای دارویی و درمانی متعددی است که میتوان به اثرات زیر اشاره کرد:
- ضد فشارخون
- ضدافسردگی
- ضد اضطراب و خوابآوری
- ضد تشنج
- شل کنندگی عضلات
- ضدالتهاب
- اثر بر قوای جنسی
- تأثیر بر ایمنی سلولار و همورال
- تقویت حافظه و یادگیری
- اثر بر آلزایمر
- حفاظت کننده قلبی
- ضد تومور
- پایین آورنده چربی خون
- ضد سرفه
- ضد سرطان
- بینایی چشم
- زعفران و بارداری
اثر ضدافسردگی زعفران
زعفران در طب سنتی بهعنوان یک گیاه دارویی ممتاز در درمان افسردگی بهحساب میآید. در اولین کارآزماییهای بالینی انجامشده توسط آخوندزاده و همکاران اثر عصاره اتانولی کلاله زعفران در درمان افسردگی خفیف تا متوسط بررسی شد. در مطالعه انجامشده در سال 2004 اثر عصارهٔ کلالهٔ زعفران با داروی ایمی پرامین مقایسه و گزارش شد که هر دو اثر مثبت در افسردگی داشتند و تفاوت معنیداری بین دو گروه درمان دیده نشد مطالعه مشابه انجامشده توسط نوربالا و همکاران مشخص نمود که عصارههای زعفران در دوز 30 میلیگرم/ روز به مدت 6 هفته در درمان افسردگی خفیف تا متوسط همانند فلوکستین مؤثر بودند.
علاوه بر این مطالعات حیوانی انجامشده در موش و رت نیز از این ادعا حمایت کردند. در مطالعه انجامشده توسط حسین زاده و همکاران اثر زعفران، فلوکستین و ایمی پرامین در کاهش علائم افسردگی در موش توسط آزمون شنای اجباری بررسی شد. در این مطالعه کروسین، سافرانال عصارههای آبی و الکلی زعفران بهصورت داخل صفاقی در موش استفاده شد. در آزمون شنای اجباری کاهش زمان بیحرکتی نشاندهندهٔ فعالیت ضدافسردگی است. کروسین در دوزهای 600-50 میلیگرم/ کیلوگرم، سافرانال در دوزهای 5/0-15/0 میلیلیتر/ کیلوگرم و عصارههای آبی و الکلی در دوزهای 8/0-2/0 گرم بر کیلوگرم کاهش قابلملاحظهای در زمان بیحرکتی نشان دادند.
علاوه بر مطالعات کروسین و عصارهٔ کلالهٔ زعفران، اثر ضدافسردگی عصارههای گلبرگ زعفران در موارد انسانی بررسی شد. در مطالعهٔ انجامشده توسط آخوندزاده و همکاران اثر ضدافسردگی عصارهٔ گلبرگ زعفران (30 میلیگرم/ روز) با فلوکستین (20 میلیگرم/ روز) مقایسه و در هر دو گروه کاهش قابلملاحظهای مشاهده شد. این نتایج در جوندگان در آزمون شنای اجباری با دریافت کامفرول (مادهٔ مؤثرهٔ گلبرگ زعفران) در دوز های 100 و 200 میلیگرم/ کیلوگرم در موش و 50 کیلوگرم در رت تأیید شد. نتایج کاهش قابلملاحظهای را در بیحرکتی در مقایسه با فلوکستین نشان داد.
اثر ضد فشارخون زعفران
عصارهٔ آبی کلالهٔ زعفران، کروسین و سافرانال فشارخون شریانی متوسط را در رتهای نرمال و رتهای با فشارخون بالا بهصورت وابسته به دوزکاهش داد. به نظر میرسد سافرانال نسبت به کروسین نقش مهمتری در کاهش فشارخون در رتها داشته باشد.
اثر ضد اضطراب و خوابآوری زعفران
در مطالعهای مصرف 560 میلیگرم/کیلوگرم زعفران در موش در مقایسه با گروه شاهد زمان خواب را افزایش داد که این نشاندهنده فعالیت خوابآوری بالای زعفران است.
اثر ضد تشنج زعفران
در مطالعهای عصارهٔ آبی و الکلی زعفران در هر دو روش الکتروشوک و القای تشنج با استفاده از پنتیلن تترازول، به ترتیب اثرات ضد تشنجی بهصورت تأخیر در شروع تشنجات تونیک و کاهش مدت آن، از خود نشان دادند.
اثر شل کنندگی عضلات زعفران
نتایج بررسی روی نای خوکچههندی نشان داد عصاره آبی- الکلی زعفران اثر تحریککنندگی نسبتاً قوی روی گیرندههای 2β آدرنرژیک دارد که بخشی از آن ناشی از سافرانال است.
اثر ضدالتهابی زعفران
در مطالعهای اثر ضدالتهابی عصاره آبی و اتانولی زعفران و گل آن در موش با استفاده از تست صفحه داغ و رایتینگ موردبررسی قرار گرفت. درحالیکه اثری در تست صفحه داغ دیده نشد، کلاله رفلکس ناشی از استیک اسید را در تست رایتینگ مهار کرد. این اثر فقط به میزان کمی توسط نالوکسون مهار شد.
اثر زعفران بر قوای جنسی
در مطالعهای اثر برانگیزنده جنسی عصاره آبی کلاله زعفران و اجزای فعال آن سافرانال و کروسین در رتهای نر بررسی شد. کروسین و عصاره آبی رفتارهای mounting frequency،intromission frequency و erection frequency را افزایش و پارامترهای ejaculation latency،intromission latency و mount latency را کاهش دادند، اما سافرانال این اثرات را نداشت. نتایج این مطالعه بیان کرد که عصاره آبی زعفران و کروسین اثرات برانگیزنده جنسی از خود نشان میدهند.
اثر زعفران بر ایمنی سلولار و همورال
در بررسی اثرات ایمونومدولاتوری زعفران، اثر بر ایمنی سلولی با استفاده از آزمون چسبندگی نوتروفیل، نوتروپنی ناشی از سیکلوفسفامید و ارزیابی پالایش کربن و اثر بر ایمنی همورال با آزمون مرگومیر موشها، سنجش ایمونوگلوبین سرم و سنجش هماگلوتیناسیون غیرمستقیم مطالعه شد. زعفران و کروسین هر دو سبب افزایش معنیداری در چسبندگی نوتروفیل، تضعیف نوتروپنی ناشی از سیکلوفسفامید و اندیکس فاگوسیتی در سنجش پالایش کربن شدند که نشانگر اثر آنها بر ایمنی سلولی است. اثر بر ایمنی همورال با کاهش در مرگومیر موشها، افزایش سطوح ایمونوگلوبولین سرمی، وزن غده تیموس و مقدار تیتر هماگلوتیناسیون ثابت شد.
خواص و کاربردهای زعفران بر حافظه و یادگیری
نتایج تحقیق نشان داد عصارهٔ آبی زعفران، کروسین و سافرانال تأثیری روی حافظهٔ سالم نداشته ولی باعث کاهش اثرات تخریبی حافظه ناشی از هیوسین میشود.
اثر زعفران بر آلزایمر
در مطالعهای بر روی 54 بیمار مبتلا به آلزایمر خفیف تا متوسط، زعفران با دوز mg/day30 به مدت 22 هفته مشابه دونپزیل mg/day 10 مؤثر واقع شد. این مطالعه نشان داد عصارهٔ زعفران میتواند در درمان آلزایمر مفید باشد.
اثرات قلبی زعفران
عصارهٔ آبی- الکلی زعفران بهطور معنیداری تعداد ضربان و قدرت انقباضی قلب خوکچههندی را کاهش داد و بین غلظتهای مختلف عصاره و اثر آن بر روی عوامل مذکور ارتباط معکوس مشاهده شد. این نتایج نشاندهندهٔ اثرات مهارکنندگی قوی عصاره آبی- الکلی زعفران روی کانالهای کلسیمی قلب است. بیماریهای قلبی عروقی مهمترین عوامل مرگ و میر در سراسر جهان هستند. تقریباً، عامل اصلی 17.7 میلیون مرگ و میر در سال 2015 بودهاند که 31 درصد از کل مرگ و میرها در سراسر جهان را نشان میدهد. نشان میدهد که زعفران ممکن است از طریق تعدیل in vitro و in vivo تحقیقات اخیر در مطالعات استرس اکسیداتیو، اثرات مسدود کننده کانال کلسیم، خواص کاهش فشار خون و کاهش چربی خون دارای اثرات محافظتی قلبی باشد.
اثر ضد تومور زعفران
در مطالعهای بر روی رتهای ماده مبتلا به تومور آدنوکارسینومای کولون، کروسین بهطور معنیداری رشد تومور را کاهش و طول عمر رتها را افزایش داد.
اثر زعفران بر پروفایل چربی
در مطالعهای در مورد خواص و کاربردهای زعفران، نشان دادهشده است که کروسین بهطور قابلتوجهی توانسته است سطح تریگلیسرید، کلسترول تام، LDL-C (low density lipoprotein cholesterol) و VLDL-C (very low density lipoprotein cholesterol) سرم را کاهش دهد. بررسیهای آنزیمی نشان داده است که کروسین بهطور مستقیم جذب کلسترول را در ژژنوم مهار نمیکند بلکه بهطور انتخابی فعالیت لیپاز پانکراس را بهصورت مهارکننده انتخابی مهار میکند.
اثر ضد سرفه زعفران
در مطالعهٔ اثرات ضد سرفه زعفران بر روی خوکچههندی، عصارهٔ آبی کلاله، عصارهٔ آبی و الکلی گلبرگ و کروسین اثر ضد سرفه نداشتند درحالیکه عصارهٔ اتانولی کلاله و سافرانال بهطور معنیداری تعداد سرفهها را کاهش دادند.
زعفران و سرطان
سرطان یک اختلال است که با وجود افزایش داروها و درمانهای موجود برای بیماران سرطانی، تأثیر شدیدی بر کیفیت زندگی و امید به زندگی دارد. علاوه بر این، بسیاری از گزینههای درمانی جدید شناخته شده که دارای عوارض جانبی بدون هیچگونه بهبود در نتیجه، نسبت به قبل هستند. مواد طبیعی مشتق شده از گیاهان مانند پلیفنولها، فلاونوئیدها، کاروتنوئیدها، آلکالوئیدها و سایر مواد میتوانند از نظر بیولوژیکی فعال بوده و طیف وسیعی از اثرات را داشته باشند. اثرات محافظتی کاروتنوئیدهای زعفران (کروسین و کروستین) عمدتاً به دلیل خواص آنتیاکسیدانی آنها مورد مطالعه قرار گرفته است، با این حال، آنها فعالیتهای بیولوژیکی مختلف دیگری از جمله مهار رشد تومور با القاء مرگ سلولی دارند. امیدواریم در این مطلب اطلاعات بیشتری در مورد گیاه شناسی زعفران کسب کرده باشید.
تاثیر زعفران بر بینایی چشم
زعفران را نباید فقط به عنوان یک ادویه خوش طعم و خوش عطر بدانید. این ادویه خواص بینظیری بر روی سلامت بدن و مخصوصا بینایی چشمها دارد. شواهدی از مطالعات پژوهشگران حاکی از آن است که زعفران قابلیت این را دارد که قدرت بینایی، حساسیت به نور و علائم بیماری دژنراسیون ماکولا را بهبود ببخشد.
مصرف زعفران در دوران بارداری
زعفران یکی از ادویه های محبوب در میان ایرانی ها شناخته می شود که استفاده از آن از اهمیت بالایی برخوردار است. زعفران باعث افزایش عطر و رایحه بی نظیر غذاهای ایرانی می گردد. با این که این محصول دارای فواید و مزایای بسیاری است اما در صورت استفاده زیاد و در برخی شرایط خاص مانند بارداری معایب و مضرات بسیاری به همراه دارد. در ادامه مقاله همراه ما باشید تا شما را با دلایل سقط جنین در اثر زعفران، مزایای خوردن آن در زمان بارداری و میزان مجاز استفاده از آن در دوران بارداری آشنا سازیم.
